Meisjes in de puberteit: steun je dochter bij de overgang van meisje naar vrouw

De stemmingswisselingen die horen bij opgroeien kunnen voor ouders verwarrend zijn, maar zeker ook voor tieners. Elk meisje ervaart de puberteit anders, maar deze turbulente tijd kan iets rustiger verlopen als je begrijpt wat zich afspeelt onder de oppervlakte.

Wat is de puberteit?

"In tegenstelling tot wat vaak wordt verteld, gaat de puberteit niet alleen over hormonen", zegt dr. Tara Cousineau, klinisch psychologe en expert op het gebied van pubers en hun zelfbeeld. "Wanneer ouders de veranderingen in de hersenen van een tienermeisje begrijpen, zijn sommige dingen zoals humeurigheid, instabiliteit en onvoorspelbaar gedrag een stuk beter te verklaren. De hersenen van een meisje ondergaan grote veranderingen die ervoor zorgen dat ze opgroeien tot zorgzame en verantwoordelijke volwassenen."

"Tegelijkertijd worden de hersenen en het lichaam gebombardeerd door hormonen. Ook zijn meisjes gevoeliger voor stress, wat er vaak voor zorgt dat ze nog meer de drang hebben bij een groep te horen, kritischer zijn over hun lichaam en meer inzitten over wat andere mensen van ze vinden."

Lichamelijke veranderingen in de pubertijd – wat kun je verwachten

Wat kun je verwachten als je dochter gaat puberen? Allereerst hebben niet alle tienermeisjes moeite met veranderingen. Sommigen hebben een bijna zorgeloze puberteit.

Maar waarschijnlijk zijn er tijden waarin je merkt dat ze meer de discussie aangaat. Niet omdat ze dit bewust doet, maar omdat bij alle biologische veranderingen een grotere drang naar zelfstandigheid hoort. Een ander teken is dat ze behoefte heeft aan meer privacy. Haar slaapkamerdeur die vroeger altijd open stond, is nu misschien wel uren dicht. Raak niet in paniek, je dochter is aan het uitzoeken wie ze is, zonder jou.

Dat is waar de puberteit om draait: het is de tijd om je eigen weg te vinden. Hoewel de behoefte aan onafhankelijkheid natuurlijk is, kan het voor ouders verwarrend zijn. Waarom? Omdat je dochter ergens nog dat kleine meisje is wiens moeder alles weer goed kan maken. Maar diep vanbinnen begint je dochter zich te realiseren dat dit niet voor altijd zo kan blijven en zoekt ze een manier om zelf dingen op te lossen – terwijl ze nog steeds een thuisbasis nodig heeft.

Ontluikende seksualiteit en selfies

Een andere factor waar ouders soms niet over na willen denken, is de ontluikende seksualiteit van hun dochter. De primaire drang van meisjes in de puberteit is om zich seksueel aantrekkelijk te maken en te meten met andere meisjes van hun leeftijd. Ze zijn zich hier misschien niet bewust van maar dit is de reden waarom meisjes zo gefocust zijn op hun uiterlijk en lichaam in de puberteit.

Plotseling brengt de dochter die vroeger nooit wilde douchen uren door in de badkamer, staat ze een eeuwigheid voor de spiegel en poseert voor ‘selfies’.

Veranderende relaties: vrienden eerst, familie op de tweede plaats

Hormonale veranderingen en veranderingen in de hersenen zorgen ervoor dat meisjes socialer en communicatiever worden. Dit uit zich vaak in vriendschappen die boven alles gaan.

Vanaf de puberteit reageren meisjes sterker op relatiestress dan op bijna alle andere dingen. Het zelfvertrouwen van tienermeisjes is gekoppeld aan hun vermogen om vriendschappen te onderhouden. Ze ‘moeten’ aardig gevonden worden door anderen en vrienden hebben, daarom leveren conflicten in hun vriendschappen zoveel stress op.

Dr. Cousineau merkt op: "Vroeger zaten meisjes uren aan de telefoon, gaven briefjes aan elkaar door in de klas en roddelden op het schoolplein. Tegenwoordig is de kans op ruzie vele male groter doordat appjes en posts op social media eenvoudig verkeerd geïnterpreteerd kunnen worden."

Meisjes geven vaak hun eigen interpretatie aan berichtjes, omdat ze niet aan een gezicht kunnen zien of aan een stem kunnen horen hoe het wordt bedoeld.

"Dit doet ertoe wanneer de hersenen en het lichaam van tieners grote veranderingen ondergaan en er nieuwe neurale routes worden gecreëerd", legt dr. Cousineau uit. "Oogcontact en onderlinge signalen en empathische ervaringen zijn belangrijk bij het verwerken van boodschappen. Moedig haar daarom aan meer face-to-face contact te hebben."

Tiener of peuter? Stemmingswisselingen tijdens de puberteit

Er zijn maar twee fases tijdens een mensenleven waarin mensen zoveel cognitieve veranderingen doormaken: in de eerste drie jaar van hun leven en in hun tienerjaren. Het kan soms helpen de manier waarop je tienerdochter reageert te vergelijken met haar gedrag als peuter. Ze probeert de wereld te begrijpen terwijl haar hersenen aan het veranderen zijn en dat kan frustrerend zijn.

Volgens dr. Cousineau is het belangrijk er niet vanuit te gaan dat je tiener kan reageren als een volwassene. Dat kan ze niet. "Een hysterische tiener kan verwarrend zijn voor een moeder," legt ze uit. "Proberen rationeel en logisch te redeneren heeft geen zin wanneer je dochter zich in deze staat bevindt. Haar hersenen stromen emotioneel over en ze kan je niet verstaan."

Als je tiener het moeilijk heeft, overweeg dan met haar om te gaan zoals je vroeger deed toen ze een peuter was. Afhankelijk van de situatie kan medeleven en begrip tonen de beste manier zijn om met haar om te gaan.

 Als ze verschrikkelijk onredelijk is, is het juist goed om standvastig te zijn. Wacht totdat ze is gekalmeerd, adviseert dr. Cousineau, voordat je probeert een rationeel gesprek met haar aan te gaan (dit kan een paar uur later of zelfs de volgende dag zijn).

De puberteit kan lastig zijn, maar voor elk probleem is een oplossing

'Vertel haar dat alles goed komt en dat je er bent om haar te helpen', zegt dr. Cousineau. 'Vertel haar dat dingen op hun plek vallen. Want dat doen ze meestal.'

Hoewel dingen uiteindelijk wel goed komen, zijn er bijna altijd obstakels. Het helpt als je kalm en realistisch blijft. Hoe beter je voorbereid bent op de puberteit, hoe beter je haar kunt helpen – en hoe beter je deze periode zelf doorkomt.

Fases van de puberteit: fysieke veranderingen bij meisjes in de puberteit

De puberteit begint met een groeispurt tussen de 5 en 6 cm en de tepels beginnen voller te worden bij meisjes rond de 8-10 jaar (bij jongens start de puberteit iets later, rond 9-11 jaar). Vanaf ongeveer 11 jaar begint de areola (huid rond de tepels) vorm te krijgen en begint er schaamhaar te groeien. De groeispurt houdt aan met zo’n 7-8 cm per jaar.

Vanaf 12 jaar beginnen de borsten te groeien en beginnen meisjes vaak een bh te dragen. Groeiende borsten voelen alsof er een harde knobbel achter de tepel zit. Soms groeit de ene borst sneller dan de ander. (Let erop dat je dochter niet denkt dat ze borstkanker heeft. Door al de publiciteit rondom borstkanker maken sommige meisjes zich hier zorgen over.)

Er beginnen ook andere veranderingen te komen zoals zweten en huidveranderingen. Er gaat zich meer schaamhaar ontwikkelen en er begint ook haar onder de oksels te groeien. De groeispurt is nu op zijn maximum met 8 cm per jaar.

Een meisje wordt ook ongesteld. Dit kan beginnen tussen de 8 en 14 jaar waarbij 12 jaar gemiddeld is. Eén tot twee jaar na de eerste menstruatie wordt de groeispurt minder. Meisjes bereiken hun uiteindelijke lengte vaak rond hun 14e jaar.

Rond de 13-14 jaar beginnen de borsten een volwassen vorm aan te nemen. De heupen worden breder, haar lichaam verandert, neemt de vorm aan van andere vrouwelijke familieleden en kan tot wel 50% van haar lichaamsgewicht aankomen binnen een paar jaar. Sommige meisjes maken zich hier zorgen om terwijl anderen het geen probleem vinden omdat ze ook langer worden.

Dit is een kwetsbare tijd en er ontstaan vaak onzekerheden over het uiterlijk en zelfbeeld. Het is daarom belangrijk haar realistische verwachtingen te stellen met betrekking tot natuurlijke veranderingen en haar genetische achtergrond.

Wees niet ongerust als je dochter deze veranderingen niet precies volgens de tijdlijn hierboven doormaakt. Er is een grote variatie in wat ‘normaal’ is en de ervaringen kunnen per persoon verschillen. Als je je zorgen maakt over de ontwikkeling van je kind, praat dan met je huisarts.